Moçambique

Moçambique
Parque da Gorongosa

Douro

Douro
An cama de mofo

sábado, 27 de novembro de 2010

Monólogos de solidon

Nun teniemos nada para bestir.

Eiqui hai ua porrada d´anhos ua tie de l miu tiempo dixo-me que me tenien muita ambeija porque andaba mui porparada, an nuoba. Abó Abelino staba eilhi.

Mas ambeija de quei?! Se tenie saia nun tenie çapatos; se tenie xambre nun tenie cumbinaçon... Ambeija de miséria, dixo-l.
Si, mas nós inda teniemos menos.


Que tiempos!
Tu yá nun coinciste essa pobreza, cula graça de Dius, i las outras tamien nun andában melhor que tu.
Uas andarien, outras nó, arrespundi.
Agora bieno-me a la lhembráncia ua stória.
Era un die de Santo Amaro ó de Nuossa Senhora, ua fiesta de Eimbierno. Tenie parende treze anhos, bá, catorze inda nun tenie. Era ua mocica. L baile era nos currales de las canhonas adonde agora ye la casa de Martinho. Tenie que ser ende por causa de ls lhudrigueiros de la ruga. You trazie ua saiíca cor de binho dua lhanica ruin i que nun era mui caliente.Cumequiera tenie friu cun eilha. You parece-me que si tenie cumbinaçon, si, claro que tenie mas faltaba-me l´einauga i cumo la saia nun era caliente deixei por baixo outra de cotin, toda sbordada, assi cun uns filarpos por baixo, de la barra star a çfazé-se i que se bien se disse ua boltica a beilar. Apuis tube ua einauga mui guapa.
Staba a beilar cun Sabel Bárbela que éramos mui amigas. Apuis dous rapazes benírun-mos a zapartar i nós nun quejimos beilar cun eilhes. Nisto ua tie biu i dixo-mos: ala a beijar cun ls rapazes, la giente ten que beilar cun todo mundo!
Nós alhá fumos a beilar mas you nien daba las buoltas cumo debie, por bias de nun amostrar ls filarpos...
Que bidas!

terça-feira, 16 de novembro de 2010

Stá tan guapo l Praino!


Salido ne l Jornal Nordeste de die desasseis de Nobembre.


Quando miro pulas jinelas, ye un mundo de quelor que se m’apersenta i me cumbida a caminar por esse termo. Ye ua altura de l anho guapíssema, esta de l´Outonho, neste cair de fuolhas, apuis que las arbles realizórun sous suonhos dastanho. Mais suonhos chegaran cun la Primabera i assi se seguirá l camino nua renobaçon sien fin.
La yerba medrou, cortou la sequidade i anchiu-le la barriga a la cria i ls rocos fúrun salindo, apuis de las purmeiras augas. Al alrobés, las árbles fúrun perdendo l berde i, cumo cun pena de deixar a sue mai, fúrun-se matizando de burmeilho i amarielho, cada beç mais andebles, anté que un die de maior eiraçada bolaran i an xaragones passaran l Eimbierno.
Yá haberá ua manada buona de anhos que nun besitaba l Praino neste meio de Nobembre, este tiempo an que l termo ten las quelores de la paleta cun que pinto, la paleta de las quelores de l Outonho. Cumo un se sinte pequeinho cun este arrebento de quelores de la natureza!
Chubi a un punto de l Sierro, d’adonde se béien alredror bistas quaijeque sien fin i, al ber tanta belheza, chubiu-me ua eimoçon anrebulhada an nostalgie, tan grande que las lhágrimas se me sgubiórun cara abaixo. Alhá me quedei sintada nua cantarie an pie ls panes. I you que pensaba que nun acharie yá panes! Ende stában, nua berdura rala a deixáren ber la tierra burmeilha, las folhicas de l trigo cun priessa de se fortalcéren para nun se tumbáren cun la gilada i l çanceinho.
Ls carbalhos de las plantaçones que éran fuogo bai para quinze dies, agora son dun castanho fuorte. Ls carbalhos i touças quieren-le ganhar als castanheiros an belheza, mas nun son capazes, eilhes nun ls déixan i, a la par de las fuolhas, cuntínan a deixar que ls pelhiços se báian abrindo i las castanhas relhamposas pínguen ne l chano. Ls freixos de cerrados mais abaixo yá stan çpidicos dando ua quelor acastanhada als cerrados, anquanto ls ciedros i pinhos se manténen siempre berdes, seia qual fur la altura de l anho. Cun sous berdes bibos i secos son fuolhas deste manhuço de flores amarielhas i burmeilhas cun que se cubre l termo.
Hai ua serenidade outunhal anfenita an toda la natureza, la mesma de mulhier cun filhos criados, arrolhando ls nietos cun toda la sabedoria dua bida.
Outonho ye doçura an fuolhas que se çprénden i póusan an rugaços calientes, doces bércios.

Adelaide Monteiro



UA LHÉNGUA SIEN LHITERATURA NUN SUBREBIBE

Anterbista salida onte, l die 16 de Nobembre, ne l Jornal Nordeste.


diç-mos la scritora mirandesa Adelaide Monteiro, cun quien fumus a falar apuis de haber salido l sou lhibro de poemas Antre Monas i Sbolácios, pula eiditora Zéfiro. Ye este un “lhibro screbido por ua mulhier cun l sentir de mulhier”, botando acá para fuora l que le bai na alma, traiendo cachico de l que fui la sue nineç na Speciosa, tierra adonde naciu ende por meios de l seclo XX.
Ne ls readdeiros dous anhos Adelaide Monteiro ten sido la scritora mirandesa que mais ten publicado, seia nesta Fuolha Mirandesa, seia an blogues, subretodo ne l blogue http://frolesmirandesas.blogspot.com i tamien ne l sou blogue pessonal http://especiosameuamor.blogspot.com/ Adelaide ye ua artista que scribe poesie cun grande senseblidade i tamien, stando agora a purparar ua sposiçon de quadros que pa l anho que ben poderemos ber.
Hai que ler cun atento l que mos diç Adelaide Monteiro subre la lhéngua i la lhiteratura mirandesas, adonde las mulhieres stan a ser un causo sério que hai que mirar cun atento, puis dende puode benir muita cousa nuoba pa la lhéngua mirandesa. Mas deixemos la scritora falar eilha mesma, culas sues palabras.

Hai quanto tiempo scribes mirandés?
Ampecei bai para dous anhos, ne l die un de Janeiro de 2009, quando criei un blogue an mirandés. Sabie falar la lhéngua mirandesa zde nina, mas nun la screbie. Apuis, ampecei a screbi-lo tal i qual cumo la falaba, cun muito erro. Tube cuncéncia de que, para algua beç l screbir cun culidade, you tenie que ampeçar de algun modo i apuis ir daprendendo als poucos i al modo que screbie. Aprende-se a screbir screbindo. Assi fiç i assi cuntino a fazer, studando-lo até que nun me quéden dúbedas.

Qual fui la tue eideia al screbires este librico?
Quando ancomecei a screbir, nunca me passou pula eideia que algua beç eirie a screbir i a publicar un lhibro. Fui screbindo l que me iba n’alma i, al mesmo tiempo que screbie, iba publicando todo ne l blogue.
Apuis que me fui perpuosto publicar un lhibro, senti-me hounrada porque desta maneira, darei un pequeinha ajuda nun solo pal zambolbimiento de la lhéngua, mas tamien ua ajuda ne l registro de la stória de l miu pobo que desta maneira nun se apagará cun l tiempo. Ua beç que l mirandés era ua lhéngua oural, nun habendo quien screbira, la stória nun passarie pa las giraçones feturas.

Puodes caratelizar l tou lhibro para que las pessonas sában i assi l conhéçan?
L miu lhibro ye de poesie. Screbindo l que me bai n’alma, sien poner las palabras nua cadena, l lhibro ten que tener pula cierta muito daquilho que sou.
Muita beç l sujeito poético sou you mesma; outras bezes nó. Atrabeç de la scrita fago-me atriç, ancarno ua personaige, ua figura, i boto para fuora ls sous sentimientos cumo se fura you la ama deilhes.
Hai ne l miu lhibro muito de la mie nineç, muito bózio acontra las anjustiças de l mundo, acontra las anjustiças subre las mulhieres. Ye sien dúbeda, un lhibro screbido por ua mulhier cun l sentir de mulhier.

Que amportança cuidas que ten la lhiteratura mirandesa pa la nuossa lhéngua?
Ua lhéngua sien lhiteratura nun subrebibe. Ye cumo ua pessona que resfuolga mal i nun trata la falta de aire cun pírolas; a ua dada altura atafanha-se. Assi ye cun las lhénguas sien lhiteratura, ban-se perdendo cousas, bocabulairos, stória, bai-se la ouralidade zbotando. Sien lhiteratura deixarie de haber ancentibo pa la studar porque nun habie por adonde i als poucos quedarie tamien sien aire, i la lhéngua morririe-se.

Bás a cuntinar a scribir i se possible, publicar nuobos lhibros?
Screbir para mi yá ye ua necidade, an poesie ó an prosa, rialidade ó ficçon. Screbir fai parte de ls mius dies.
Publicarei, cun muito gusto, siempre que tenga ouportunidade, an prosa ó an poesie.

Cumo abaluas la situacion actual de la lhéngua mirandesa i l que achas que debe de ser feito?
Para alhá de l que fui siempre feito puls porsores i studiosos, çque fui oufecializada la lhéngua, muito se fizo a níble de scrita nestes trés ó quatro redadeiros anos, atrabeç de ls blogues i de lhibros. Hai que cuntinar l caminar i muita mais giente tenerá que se aponer a screbir, a aprendé-la, para que la lhiteratura tenga cada beç mais culidade.
Muito se fizo neste último anho a níble de l´outarquie. L redadeiro die de la Lhéngua Mirandesa, die desassiete de Setembre, fui un marco amportantíssemo i que a miu ber se ancomeçou a muntar la máquina pa l zambolbimiento de l Mirandés, ua beç que essa máquina fui anstitucionalizada.
Hai que seguir cun todos ls porjetos que ende nacírun, cumo ampeço para apuis siempre abançar.
L Stado ten que dar apoio, ten oubrigaçones an relaçon a ua lhéngua de Pertual que nun stá a cumprir.
Un punto mui amportante pa l zambolbimiento ye ansiná-la cada beç mais i a mais giente, mesmo a giente que nun seia mirandesa i, subretodo falá-la an família para que seia an mirandés que ls ninos fálen an casa cumo se passaba cun nós.
You sei que nun ye fácele, que anfeliçmente ls ninos stan l mais de l tiempo a ber telbison ó ne l cumputador, mas cabe-le als pais essa ourientaçon.
Tamien sei que muitos pais inda cúidan que, falando an mirandés, ls ninos nun daprénden bien l Pertués. Ua falsa queston. Todos ls ninos son capazes de daprender, todos nós aprendímos i nun fui por tener falado mirandés an ninos que falamos mal l Pertués i nun fui tamien por esso que sentimos algua deficuldade an fazer ls nuossos studos.
Falar mirandés ye fundamental para que la lhéngua nunca se muorra.

Anterbista feita de Amadeu Ferreira




Ua manhana de nubrina (a tapar estas quelores)





Un ancontro cun l lhobo ó raposa, einesperado, uas bistas curtas anque las bistas séian lhargas, un recio a meté-se-me ne ls uossos, ua resina de star an casa, ... un die de nubrina cerrada an que l loinge ye mui acerca.
Pérden-se-me las palabras por estes caminos cun l chano molhado, adonde ls pies resbálan, las letras me fúgen na rebuolta de l tiempo, adonde las quelores de Outonho se me tapórun cun las goticas de la nubrina cerrada.
Miro palantre mas acaba-se-me l camino pa ls uolhos, la cabeça cansa-se-me.
Nun déixan de ser guapas las bistas adonde somos capazes de chegar, porque einigmáticas, porque ancierto l que para alhá bibe, porque todo stá anrebulhado an papel de seda a deixar ber solo pouca cousa, an meia znudeç sensual.
Yá tirei retratos para quedar esta nubrina marcada ne l calendário de la mie preséncia ne l Praino, neste Outonho de scassos dies na Speciosa. Porque anteimamos an seguir las stradas tanta beç, cumo formigas nos sous carreirones quando ándan a ancher ls celeiros de l formigueiro?
Porque nun pararei you neste castielho cargado de mofo, presépio de tanto anho, adonde l mofo se séca ne l Berano mas cun las pormeiras augas lhougo berdega, presépio siempre feito, a cada anho cun menos figuras!
Anque guapa, la nubrina fai-me doler la cabeça, anque séia ne l Praino. Gusto de bistas lhargas adonde ls mius uolhos béban auga nas punticas de ls cabeços adonde chégan a sue quelor cinza azulada de tan loinge séren, gusto de deitar ls mius suonhos nas ourrietas i spertar ls pies nas rebuoltas de ls caminos soudosos de passos.
Assi, nun me abinturo pul termo. Nó porque ténga miedo, ls lhobos yá nun me méten miedo zde que andube a caçar liones i zde que las cuontas que an nina me amedruncában se zeliran na mie mimória. Tengo miedo de ls perros de ls pastores, siempre tube. Inda onte, ls sonidos de ls chocalhos acerca de l camino por adonde habie de passar me fazírun atrabessar cerrados, saltar paredes, para salir muito mais adelantre. Són tanto perro i tan medonhos que me parece que ls lhobos al pie deilhes son berdadeiros cordeiricos.
Anté que l sol nun sperte atrás de l cabeço de l Sierro i me almeie ls amarielhos, burmeilhos i ocres de l termo, porqui me quedarei a scarbar l lhume i a fazer la marmelada, roubando a la casa ls oulores a marmelos.

domingo, 7 de novembro de 2010

Hai ua madrugada

Hai ua madrugada an cada die i hai ua scuridon a anfilar cada madrugada i,... hai ua ourora.
Sintada na ourora que loinge inda bén, stribada ne l siléncio desta spertina, scribo cun la mesma necidade cun que resfolgo, lhimpando l sangre de l gás benenoso para apuis antrar l ocçigénio i se renobe.

Hai cousas que tengo que fazer para me mantener biba por drento, botar para fuora l que bai n´alma, an lhibros ó an telas, adonde quedaran seinhas, ajuntando l passado cun l presente i caminando a caras al feturo.
Si, porque tal i qual l´aire que mos entra pa ls pulmones i que sien el mos atafanhamos, tamien la bida sien sprança de feturo, mos mata als poucos…


… Tenes ua lhágrima a atalancá-te l riu que nun deixa que ls tous uolhos béian la lhuç. Tenes ua tristeza a cerrá-te l´alma que nun te deixa caminar.
Tenes ua friaige a anregelá-te l cuorpo que nun te deixa ber l mar
i nel biajar.
...Fai de l miu ombro la resbalina para essa lágrima para que se sgúbie i te deixe l riu suolto!
Nun la lhimpes, anque l lhenço seia ameroso!
Deixa-la cair ne l riu, para que cun eilha l carambelo se scáche!
Apuis, hás-de tirar deilha l sal para que nun mate las flores.
Rega-las, mas nun se te squéça daqueilhas acocadas ne l rugaço, a murchar!
Ls puolos medrarán, las quelores abibarán, debrebe quererás soltá-te
ne l ouciano, debrebe caminarás serena.
Que cousa tan guapa
ye ua flor regada,
nun rugaço de mulhier!

A seguir a cada madrugada hai un sol naciente, a acabar cun la scuridon…

quarta-feira, 3 de novembro de 2010

Screbir por screbir

Stá soalheiro l die neste outonho. Crecírun ls choros de las árboles, cun la chúbia. Çpíden-se agora de las fuolhas que ban bolando, bolando, até que se caien cun sonidos quaije que xordos, mas cun sonidos, si, i apuis se ajúntan a formar xaragones. Hai un sonido ne l cair de la fuolha que, stando un atento, se sinte.
Pa l´anho serán tierra que ajudará a medrar outras fuolhas, neste ancessante ciclo de la renobaçon de la natureza.
Stá ameroso este outonho, al menos eiqui.
Las rosas tornórun al jardin i ls miosotes stan a florir an sue pequenheç i singeleza dun azul de cielo a puxar bioleta de naçer de sol. Rien-se par´un quando ls miramos.
La beladona yá se arreculhiu na sue cebolha, las carbalhas anfeitórun l die de Finados i quando se scapáren, restará la camélia que se porpara para, juntamente cun l azebinho i la streilha burmeilha, anfeitar las casas ne l Natal.
Nestes tiempos an que bibimos, neste mundo de eiconomie global, hai de todo todo l´anho i, anque nun téngamos flores ne l jardin porque se amedruncórun cun l friu, tenemos flores chegadas doutros países i de stufas, guapas, eizóticas, alguas de mistura genética que yá de coubes se fázen flores.
Mundo eibeluído ye este an que bibemos, ténicamente, cientísticamiente, pal bien i pal mal.


Arquivo do blogue