Moçambique

Moçambique
Parque da Gorongosa

Douro

Douro
An cama de mofo

quarta-feira, 30 de março de 2016

Quando me dizes, poema

Quando me dizes mar, poema,
dizes-me óndia an mar rebuolto.

Nun me digas assi, poema!
Puis tu nun bés que l miu nadar
ye feito de fracas braciadas,
resfuolgo ancierto,
braços i piernas amboubados,
cuorpo torpe,
an peligro de s´afundir.

Se me quijires dizer, poema, 
diç-me riu:
 
Apressiado
ou sereno,
 
boubo,
 
ou custante,
sticando cun sues augas,
 
las yerbas que le son bordas,
 
ou drumindo subre ls xeixos
 
que le son catre i
ne l speilho beisando l cielo.

Diç-me tamien ribeiro,
apressiado,
 
an pie de l percepício,
 
sustenido l resfolgar,
 
quelubrinas ne l spinaço,
 
i l abraço a dá-se,
l remolino a formá-se,
 
ua fuorça a chupar,
toda la scuma an alboroto
 
i ende si,
 
na tuntarie de l riu,
 
you serei óndia rebuolta,
 
feiteceira,
 
apaixonada,
 
sien pie

nien chano.

sexta-feira, 18 de março de 2016

CARBALHOS I EIMBUNDEIROS



You tube un pai 
cun l coraçon de la grandura de l mundo. 
Cun ua stória a meio cuntar, 
bolou-me de la mano.
Quedou-me esta mano abierta, 
parada 
que nun sou capaç de cerrar.
You tube un pai que me amou 
i me ansinou a amar África.




Era ua tarde de Outubre. Ne l spital la miesma lhabuita de siempre. Giente cun bata branca, outra cun bata azul, uns cun l apareilho de scuitar colgado de l cachaço, outros cargados de pírulas para çtribuir puls anfermos, giente a antrar i a salir, anfermos cun cumpanhie, outros sien eilha.
Penso: Assististe al atafanho dun probe home que hsbie benido de Cabo Berde que nun repente, de nuite, deixou de fazer barulho a resfolgar. Toqueste a rebate cumo podiste. Benírun debrebe para le tornar a la bida, la bida que nun le tornou, l ataque de coraçon que l lhebou para outro mundo. Nun se puodie falar an racismo. Tamien l doutor era bien scuro que you bien quije falar cun el i nien me deixou. Outro de l quarto, habie quedado muorto bibo cun un malote apoplético i tu que stabas mui malo i naide mos dezir. Érades trés ne l quarto.
Tu stabas cun un tubico metido ne l nariç para te lhebar oucigénio. Fuorte cumo siempre fuste, eras assi i todo capaç de chubir tu solo pa la cama i deixabas admirados ls anfermeiros. Quando telefonemos a mai, falabas cumo se nada se passasse cuntigo, cumo que a dá-le fuorças a eilha i dezies: “Marisé, qualquiera die yá ende stou i apuis bou a poner uas maçaneiras i, al modo que fúren medrando, bou cortando las bielhas i assi nunca quedamos sien fruta. L mesmo é-mos de fazes cun las pereiras que las que tenemos, anque carréguen, nunca las chegamos a quemer porque, bien sabes, son que nien cacaforros, fázen lhougo pochas por drento. Tamien quiero poner uas pereiras i tamien uas ameixoeiras daqueilhas que dan ameixoas berdes, docicas. Daqueilhas que ls nuossos nietos gústan. Deiqui a uns dies yá torno pa la Speciosa!”.
Érades trés i de ls trés un staba meio muorto, cabeça caída a babá-se, piernas i braços eimobles, la fala cumo ouleios roucos.Outro morriu-se de ataque de coraçon i tu, pai.
Faleste toda la tarde. Cunteste cuontas que bibiste ne l Sudan, l último sítio adonde guieste turistas, an safaris. Nessa tarde só cunteste de las de l Sudan. Ibas cumbersando i nós scuitábamos an siléncio.
“An Cartun l riu Nilo ye guapíssemo. Parece un polbo gigante, de tanto rabo de tierra i auga tener. Ándan siempre an guerra antre l sul i l norte. L sul ye mui seco mas ten petrólhio; por bias disso las guerras. Ls de l sul son católicos, ls de l norte muçulmanos.
Ua beç roubórun-mos todo l que teniemos de balor quando íbamos de jeep pal acampamiento pa ls safaris que eirien a ampeçar delhi a dous ou trés dies: reloijos, aneles quien ls tenie, denheiro, jaquetas. Lhimpórun-mos todo. Até las facas de mato, até las facas de bolso. Suorte que las spingardas íban siempre ne l abion que lhebaba ls turistas!
L pan nun se podie quemer, era cumo peç, cumo farina anrebulhada cun auga i cozida. Nun se podie tragar. Passábamos fomes cumo dies. Un die an Cartun fumos a almorçar a un restourante. Era carneiro guisado, duro que nien la faca le antraba. Para quemer algo habie que sigurar la tora bien sigura cun la mano, antriçá-la ne ls caneiros i puxar. Ua de las toras lhebaba un cacho de tripa cun las caganetas, mas la fome era tanta que fiç que nien la bi. Botei la tripa pa la borda de l prato i cuntinei a lhuitar l que podie cun aqueilha chicha agarrada a un uosso que parecie dun burro bielho.
Ua beç, alhá pal fin de ls calhabouços de ls einfiernos, naquel clima que mais era einfierno que purgatório, cun cinquenta graus a la selombra, bi ls ampregados de l acampamiento a fazer pan. Amassában la farina i deilhi a un cachico metien-la nun barrenhon, drento dun buraco na tierra adonde habien feito ua fogueira. 
Apuis ansinei-los a fazer pan. Fiç ua massica i deixei que azedasse. Soutordie amassei-le la farina cun la recentadura i puse-la a la selombra de la palhota. ( Se la tebisse puosto al sol habie formado cuscurones i an pouco tiempo se haberie de secar). Deixei-la alhá a spertar. 
Eilhes mirában meio çcunfiados, cumo quien diç, este “branco” stá a fazer pouco de nós.
Quando bi que la massa yá iba spierta, acendímos l lhume i dixe-le: agora amanhai trés ou quatro bezes mais de barrenhones para cozer l pan. Quando la lheinha yá habie feito las brasas, metimos alhá ls barrenhones de barro, anterrados na tierra a scaldar, metimos an cada un sue fogaça, de massa anfarinada, ponimos las tapadeiras i cobrímos-las cun l borralho. Quedou un pan mui folheiro. Ls ampregados mirában i dezíen cousas de spanto.
Outra beç, abariou-mos l jipe a mi i a un miu colega. Seguimos a pie pula strada até la cidade que inda era bien loinge. You ampecei a tritar cun febre, cun delores mui grandes ne l cuorpo, cun l cuorpo tan cansado i delorido que parecie que habie lhebado ua túndia. Dixe-le: nun sou capaç de seguir, tengo que quedar eiqui. Fizo-se scuro. Apuis fui a pedir ajuda a uas famílias que bibien acerca, nas palhotas. Giente buona que me ajudou. Deitórun-me i íban-me dando chás de yerbas. Muita, muita cacharrada pula nuite. Aqueilha gente conhece malzinas para todo. Dezien que era paludismo. You nun falaba bien mas iba antendendo. Soutordie yá staba un pouco melhor i botei-me al camino. Quando cheguei al houtel staba el ne l bar a buer wiçques. 
Anton nien sequiera amanheste un carro para ires por mi?, percurei-le. Sós un cabron dun filha da puta! Nun bales la punta dun cuono dua gondonga! 
Até me apeteciu acabar cun aquel merdas!
Era un triteiro, un bedeta! Ua beç biu-se mal. Fui a ua mesquita i arrincou uas fuolhas de l lhibro de l Coran. Apuis chubiu a un minarete cun la cabeça rapada i uns trajes brancos i puso-se a cantar a Alá. Tubo que seguir para acá ne l pormeiro abion, senó habien-lo matado. Tubo suorte nun tener sido apanhado, por nun tenéren arranjado a tiempo la eidenteficaçon. Cuntórun-me muito tiempo apuis que tenien prendido un pertués que se chamaba cumo el. De cerceza que l matórun, cuitadico. Einocente.”
Tamien eilhes stában a ser tratados por un médico que era outro cabron de filha da puta... De trés quedou un mais que muorto. Dezírun-me apuis que miu pai i l de l ataque de coraçon tenien que tener sido mandados assi qu´antrórun, pa l serbício de cuidados cardio respiratórios.
Stabamos you i Ricardo. Ricardo, l nieto mais bielho. El, que habie lhebado l cumputador para fazer algo, nada fizo que nun fura oubir i lhigar la cámara para grabar. Nun sei se ten la grabaçon. Stou a screbir por mimória, mas l miu sentido yá deixou apagar muita cousa.
Dei-le la ceia i, mesmo a quemer inda cuntaba: 
“ L doutor Osborne fizo un safari fantástico!”
Yá nun dixo ls troféus que habie lhebado para Spanha nien ls pormenores de l safari. 
Apuis de la ceia nós teniemos que salir. Dei-le un beiso i deixei la mie cara na del muito tiempo, cumo que a colar l beiso para que durasse ua eiternidade. El segui-me cun l mirar i you tamien. Iba-me birando a cada passo que daba, cumo que la eimage me quedasse retenida para ua eiternidade.
Ua stória a meio cuntar, fui l que me quedou, i, ua soudade anfenita...
You tube un pai 
cun l coraçon de la grandura de l mundo. 
Cun ua stória a meio cuntar, 
bolou-me de la mano.
Quedou-me esta mano abierta, 
andeble 
que nun sou capaç de cerrar.
You tube un pai que me amou 
i me ansinou a amar África.

quinta-feira, 10 de março de 2016

Adonde l cielo pesa

Adonde l cielo pesa



Era l cielo lhargo de mais a pesá-me anriba de ls ombros cansados cun l peso de la manta chafurgada, cumo que metida nua barrela a abranquiar.
Era l lhume friu para tanta frialdada. Era un nunca acabar de nuite, para tan pouco pan na cerrona.
Alhebantei-me angaramunado para birar la cabanha. Habie-se birado l´aire nun repente. L lhume yá mei mortiço acendiu-se mais un pouco, la cabanha era tomada de frente por aqueilha cisca d´aire de la Sierra, aire que todo queima i nada cria. L´auga ampeçou a molhá-me las oureilhas, l cachico deilhas que se bien de fuora de las mantas de burel, húmadas i pesadas cumo se de fierro oubíssen sido tecidas.
Birei la mie casa. Si, la mie casa que yá bien hai qu´outra nun tengo, ua casa que nunca ten corrientes d´aire por toda eilha resfolgar ls aires por todos ls lhados.
Apuis, fui-me a lheinha quaije pul téntio. Las cachonas ne l chequeiro, oubindo ls mius passos, mexírun-se un pouco, i lhougo apuis metírun inda mais las cabeças por ambaixo de l culo uas de las outras, a modo de se calcéren i fazéren un guarda chuba bien feito, que nunca l´auga le bira las baretas.
Fiel i Farrusca, fieles guardadores, lhebantórun-se. Querien seguir ls mius passos para l causo de percisar d´ousílio, stáren acerca . Dórun ua buolta i fúrun a deitá-se als pies de l miu xaragon de palhas, outra beç.
Streilhas, nien raça. La lhuna ancolhiu-se por trás d´anubrados. Ua scuridon tan grande cumo la mie ampoténcia para ler ua palabra. Ansinórun-me a screbir l miu nome para nun assinar cun la cruç que parece que un anté s´ambergonha. Tube suorte an tener un nome pequeinho i pouco custoso de remissacar las curbas de las letras: Cun palos de cerilhas yá riscadas que iba guardando i cun bolhaquitos, iba tentiando, para fazer cada beç melhor.
Trazie-los ne l bolso de las calças i, assi que apanhaba un prainico, puxaba de las cerilhas i de ls bulhacos i alhá staba you. Un A grande: trés cerilhas, ua a traçar las outras dues; un bé pequeinho: ua cerilha i un bulhaquito stribado; l é pequeinho, un garabatico cun l gancho cerrado; l lé pequeinho: ua cerilha máis lharga de pies. Ende staba Abel! Alves, tamien nun fui custoso. Apuis que yá staba algo hablitado, cun un palico screbie l miu nome melhentas de bezes na arena lisa qu´habie quedado nas augueiras.
Lhembra-se-me bien la pormeira beç que assinei sien ser cun la cruç. Staba anchado que nien sapo campaneiro! Nun cabie an mi de tan amprouado!...Eimaginando las cerilhas i ls bulhaquitos, molhaba l aparo i fazie-le abrir l bico de tanta fuorça le botar, al mesmo tiempo que trocie ls beiços dun lhado pa l outro...
Nestes pensares, por sfregantes, nien me dei de cuonta que habie ido por lheinha mais gorda, buendo aqueilha scuridon. Las nuites fries són siempre lhargas i la que tenie guardado gastei-la an menos de nada.
L lhume ampeçou a arder apuis que la lheinha se secou un pouco. Oubie-se la ferbura de l´auga ne ls tiçones mais gordos. Talbeç tebisse sido esse arrolhar que me fizo drumir naquel fin de mundo, adonde la nuite ye grande de mais para qualquiera suonho i adonde l die tarda an mos traer outro cerron cheno.
Jesé, antes d´ir pa la scola, sigue l sonido de ls chocalhos, até m´achar.
Fiel i Farrusca bában-se assi que chega, a pensar na códia.

domingo, 6 de março de 2016

- Amisade, poemas, palabras - Apersentaçon de Bózios, Retombos i Siléncios, na Casa de Trás ls Montes de Lisboua



- Amisade, poemas, palabras
- Apersentaçon de Bózios, Retombos i Siléncios, na Casa de Trás ls Montes de Lisboua

Hai dies que un nien nel cabe, de tan cuntento star…
Nada ye mais amportante neste mundo que l´amisade, que tener amigos a mirar ne ls nuossos uolhos i a dezí-mos: que se passa, hoije? nuns tás bien; ou que bien te queda essa flor ne l pelo! Anque un se sinta que nien un atrenate a acupar mais campo que debie, las palabras de ls amigos fázen cun que un se sinta ua streilha…

L atrasado die quatro, Antonho Cangueiro apersentou l miu lhibro, Bózios, Retombos i Siléncios, na Casa de Trás ls Montes de Lisboua, dua maneira tan sábia i porfeita, que ne l ampeço, quando dixo uas palabras subre Amadeu Ferreira i liu un poema del an mirandés, las lhágrimas ampecórun-me a nacer.
Ye un poema que bien poderie tener sido screbido para mi, penso. Recordo l berso, “de las rosas, guarda l oulor”.
Bien podie tener sido screbido a pensar an mi, dixe you. Ten l miu lhibro alguns poemas que screbi para el, l mais deilhes screbidos çque se achou malo. Muitos mais screbi, apuis que mos deixou, mas nun stán neste lhibro, dixe, apuis de haber lido l tal poema an pertués.

Senti un nuolo. Apuis resfolguei fondo dues ou trés bezes i l uoco fui-se anchendo al modo que l apresentador iba falando. Ua cebola dezie el: uas bezes a çcascá-se casco por casco, a fazer chorar quien deilha se acupa pal guisote, zancanto, raiba, rebuolta, para lhougo apuis ir al centro de la cebola: fuorça, serenidade, amor, eirotismo; outra beç casco por casco. Frases salidas de ls poemas, uas flores a saltar ne ls uolhos de l sou dezir, la lhéngua mirandesa a poular de cuntenta por se star a fazer oubir, ua sala chena, atençon al drobo para todo antendéren na lhéngua que nun sáben mas que antéden, puis fúrun eilhes que quejírun oubir. Ua palabra ou outra, Antonho repetie an pertués, quando, por nun tener asparecéncias cun l pertués.

Apuis fui you a falar para ls mius amigos. Amisades que yá bénen de la nineç i jubentude, alguas deilhas; outras, de las “tierras de çponeres burmeilhos, de atronadas” , Moçambique; outras, nacidas al lhargo de ls anhos, ne l trabalho i fuora del; outras que l mirandés fizo nacer.
Muitos amigos yá nun ls bie bai para un par d´anhos.Solo por isso baliu la pena haber screbido l lhibro, para star cun eilhes, pals abraçar…Outras amisades nacírun nessa tarde.
Delantre, la Praça de Touros trai-mos la calor atrabeç de las sues quelores de tejolo, calientes, bien precisas pal die scuro i friu, uas bezes cun sol a salir an racicas antre nubres, outras, a chober.
Un cacho antes de las seis de la tarde ampeçórun las pessonas a chubir al terceiro piso, scaleira a scaleira, daquel prédio antigo cun eilebador mas que só lhieba quien tenga la chabe pal fazer salir de l sítio. Dixo-me un amigo que pertenciu a la Direçon de la Casa que ye porque hai moradores que nun págan la maquila de ls gastos de l eilebador i por isso nun stá afiançado a todo mundo.

Ls carros nas rugas molhadas apítan i, an correlinas son que nien chichos an chouriça, a la ua, por ser hora de salir, a la outra, porque ye sesta i inda porriba, molhada.
Abraços, beisicos, cumbersas antre amigos i a pouco la sala fui-se anfeitando cun las pessonas a acupar todos ls lhugares nas mesas redondas.

Elsa Moreira, respunsable pula Cultura de la Casa, ampeçou a falar i apersentou-mos, a mi i al apresentador de l lhibro, Antonho Cangueiro. Fai-se siléncio na sala.
Fuora, ls carros apítan, l´auga bate nas jinelas. Antonho ampeçou a abrir ls cascos de la cebola i, a mais nada se dou fé.
You, al modo qu´amostrei l spinaço de l lhibro, fui lendo un poema de cada capítulo. Seguiu-se Bina Cangueiro que cun aqueilha pernúncia guapa, siempre ancanta i Lionardo, lírun an mirandés, Cremilde Estebes i Romana, an pertués. Todo mundo daba palmas.
Seguiu-se “l Bino Fino” i algo mais, para que nun caísse an fraqueza. Éran horas de ciar.

L Palácio Galveias, eilhi a la borda, nun se dou de cuonta, que outra lhéngua oufecial fazie eilhi retombo, bien acerquita… Hai que dar uns lhibricos an mirandés a la sue Biblioteca, porque, senara que nun se semeia, nun puode granar…
Adelaide Monteiro

terça-feira, 1 de março de 2016

A las yerbas que siempre yerbas berdes hán-de ser...

Yerba,
flor de chougarço i temielho,
medrados ne ls granicos de puolo i tierra
cun que fazies l mundo,
paixarico cun çubiaco i a cantar,
flor a beisar.
Stan las faias de las arribas
hoije mais sgúbias;
anque nun las quejisses ber cun uolhos tristes,
slhagrimonórun pula nuite anteira.
L zimbro medrado na peinha,
a quemer puls spinos,
stá hoije algo mais drobado,
algo mais triste,
anque quando por el passabas le dezísses:
Que nada nien naide te bote abaixo,
tu sós la fuorça d´ampossibles,
la fuorça de la natureza an sous lhemites!
L mesmo riu,
las tues palabras
an retombos nas arribas.
A ti, Amadeu
1-03-2016

Arquivo do blogue