Moçambique

Moçambique
Parque da Gorongosa

Douro

Douro
An cama de mofo

sexta-feira, 23 de janeiro de 2009

Tie Purdência ansina a fazer l pan- Stória VI


No fin pongo las bolhicas que son pequeinhas i que nun me falte campo no forno.
Iá bos habie dezido que tie Purdéncia nun puode quemer l pan cumprado porque queda anchada, cun la barriga chena d´aire.
Antón agora you bou-bos a deixar cun eilha para que bos diga que malzinas l fai l pan para nun se poner que nien un odre cun el.
Diç assi:
Quando era nuoba, fazie todo nun die i se fura eimbierno era l die anteiro i tenie que ampeçar a la purmanhanica, senó quande l tiraba de l forno iá era a desoras.
An tiempos toda la gente amassaba i habie uns quantos furmientos que eran ousados por quien percisaba. Se fusse agora chamarien l furmiento quemenitairo; nós chamábamos furmento de todos.
Era massa azeda para fazer spertar l pan i que quedaba nun caçulico de barro, de ls de Mobeiros.
Agora cume iá solo cuozo you, tengo que l fazer na biespura ou antrebiespura cun cachico pouco de formiento cumprado. Na biespura, penheiro la farina que iou tengo an casa porque mandei moler i ye ua mistura de trigo i de seródio de l nuosso. L pan cun seródio anté queda amarelhico i ye mi gustoso.
No die que bou a cozer, caleço ua caldeira d´auga, pongo l pie de la masseira cun cacharro drento para ir botando na massa un tantico d´auga de cada beç. Quando tenie ls rapazicos pequeinhos benie un a botar-me l´auga. Agora ye l miu i quantas beçes era you solica a fazer todo.
Anquemeço por çfazer l formiento na masseira, nun pouco d´ auga cun sal medido a manadas. Bou l botando mais auga i mexendo bien la massa para nun quedar cun gromos. Quando iá stá toda feita tengo que la lhebantar cun ls dous braços i deixá la cair i torná-la rebantar muita beç, p l massa ficar bien lébe i criar muito aire. Melhor que l crie eiqui que nas tripas!...
Esta ye la parte de l´amassaduro que mais fai sudar. Tenemos que l botar muita fuorça.

La massa bei-se que stá lébe porque forma muitas bolhas d´aire. Apuis de star bien batida tengo que l puner mais farina i trabalhá-la porque se nó queda mi augachada i nun era capaç de la meter ne l forno i las fogaças ficában spalmadas, asparecidas a tostadas.
Dezimos que estamos a fazer ls rolhos. Bai-se apertando la massa i botando l farina cume se stebíssamos a lhabar ls farrapos ne l lhabadeiro, a cargar n´ eilhes. Toca a botar farina i anrebulhar la massa anté que iá nun se escape na masseira.
Apuis boto-l un lhençol de lhino i uas mantas de lhana i fica assi a drumir ua manada de horas. Se fur no Berano sperta mais debrebe. Ne l Eimbierno fai friu i a las bezes tengo que puner debaixo de la masseira un munton de brasas para que se baia calcendo i sperte mais debrebe.
Apuis anté que tenga que açander l forno bou a mie bida.

Antes la massa se abanar i antes de ancomeçar a ficar rachada, tengo qu´açander l fuorno. Pormeiro pongo alhá uas caqueijas i uns guiços i apuis po riba, lheinha mais gorda i el todo bai queimando.
Se nun ampeçar lhougo a arder hai que tener cuidado i nun ficar l pie de l forno porque quando anquemeça repantino, bota uas chamas mi grandes i charrusca-se la gente. Inda se me lembra, quando you era pequerrica staba you a ber se l fuorno ardie i quedei cu l pélo i las ceilhas todas charruscadas. Quando terminar de arder essa, dou l ua arrascadela l fuorno cun ranhadeiro i pongue-l mais lheinha.

Bou fenhindo las fogaças i ponendo-las ne l strado, separadicas uas las outras para que nun se pegan, porque eilhas agora ban spertar inda mais cun l calor que bota l fuorno. Tenan que quedar cun ua farinica para nun se colaran a l lhançol.
Arranhasco l fuorno, mas desta beç bien fuorte i anté las brasas staran bien çfeitas tengo que l dar muita sgoda.
L fuorno sólo stá roijo quando estebir cun ls lhados i an riba bien brancos; l suolo quando s´arranhasca cun l ranhadeiro ten que botar chispicas, senan las fugaças nun fican cun buon suolo (nun fican cun la códia de baixo a stalhar).
L borralho fica na boca de l fuorno porque bota calor. Se las fugaças se ancomeçaran a queimar tapa-se l borralho; se se bei que stan mi zemeiadas pon-se ua chamardelhica a arder para que fican douradicas.
Mas anton qu´ando you a fazer se bos stou a dezir estas cousas i inda nun metie l pan an l forno? Stou-me you ua porsora bien trapalhona!...

Agora bamos alhá a poner las fogaças no forno qu´el iá stá bien roijo i la massa tamien stá no ponto.
Pongo ua farinica na pala i bou-las punendo ua a ua i arrumande-las bien, para se fazan pal´s ninos i tamien para nós, para uas sopas de cabailho cansado.
Sabeis l que son? Quien ie que nun sabrá, se son tan buonas!
Antes de poner la tapadeira na boca d l forno rezo esta ouraçon, l mesmo tiempo que cu la staca fago ua cruç na boca l forno:

San Juan faga buon pan

San Bicente l acrecente
An lhoubor de la Birge Marie
Un Pai Nuosso i ua Abe Maria

Nun se bos squeça de la rezar, oulhai que you sei quien nun la rezou porque l asparcie ua pantemina i l pan ficou que nien un brasalisco. Seco i nun creciu!...
Quando las fogaças iá stan alhá nun se l debe mexer, senão apanhan péque i nun hai ouraçon que l balga. Só quando stubiran meio cozidas ie que se puodan rodar cun jeitico, cun la staca. A las bezes fican stribadas a la borda de l forno i tenan que se zebiar para que nun se queimen.

An riba iá bos dixe l que ben a seguir que ie la queston de la quelor.
Se las quejirmos mais scuras botamos l ua chamardilha a arder ou nun l tapamos l borralho. Mas cuidado!... Puode quedar la códia toda queimada! Cumbén tener alhá ua teilha ou ua lousa p´l borralho i se se bei que se stá a queimar abre-se la boca de l forno un cachico i apuis ie que se tapa. A las bezes l forno queda roijo de mais.
Mas oulhai que tamien ten que haber cuidado nun tener la tapadeira muito tiempo abierta, nen antrar naide na casa de l forno, porque s´arrefece, çcai i l pan nun fica fulheiro, porque nun creciu debrebe i apuis fica ancaramunado.
Inda mie mai me diç agora que nun hai pior qu l pan ancaramonado ou dromido a agarrar-se an ls dientes. An ls deilha nun s´agarra, bá, que iá nun ls ten, cuitada. Stá a quemer i asparece-se a ua trelhadeira a birar ls queixos dun lhado pa l outro.
Ye cume diç l outro, tira-mos Dius an dientes, mas dá-mos an queixos!...
Bá, mas isto nun ben l causo!...
Agora anquanto se cuoze, bou outra beç a mie bida i quando bir que tal, bengo a ber se iá stá cozido.
Las bolhicas tiro las al fin de pouco tiempo, inda antes de me ir.
Quando beio que iá stará cozido, assomo-me, cun la pala tiro ua fogaça i spurmento l peso; lhougo beio se stá cozida.
You nunca beio las horas. L reloijo sou you.
Tiro-las cun cuidado cun la staca i cun bardeirico bou l lhimpando la farina, la cinza i algun carbunico que tengan i arrumo-las de pies na masseira, bien tapadicas. Só l torno a mexer i las lhiebo pa la spensa i l cungelador, quando iá steian quaixe que fries, porque senão l pan fica amunado por tener apanhado friu.
Ie como todo, cun l friu ancuolhe-se.
Isto ten céncia i ie mui trabalhoso i anredoso amassar ua fornada de pan.
Çculpai you falar assi a la nuossa moda i botar uas carbalhadas a las beçes. Mas se nun las boto quando stou an mie casa onde las botarei?
Bien me custa assigurá-las quando stou al pie de fidalgos ou quando stou cun gente assi, bá, antandeis!...

Bou-me alhá, qu´inda tengo qu´ir a tratar de l miu Felismiano, senão inda se muorre a fome! Dzir que nun ie capaç de botar un pote l lhume!
Mas nun panseis que ie el solo! Ls tius tenan miedo que l caia la marangalha quando l botan la mano a ua malga.
Dizen que ls nuobos iá nun son assi. Balientes son eilhes!
Dezir que las ties tenemos que andar cun eilhes purende a fuora i apuis inda tenemos que fazer las cousas todas an casa!...
Isto a mie si me pon bien anrezinada!...
Que bos parece a bós?
Alhá queda tie Purdência resungando i falando eilha sola...

Sem comentários:

Enviar um comentário

Arquivo do blogue